Монгол уртын дууны хөгжим нь хөг аялгууны хувьд нэн өвөрмөц. Энэ нь маш өргөн цар хүрээтэй, уужим тавиу аялгуутай, төв эрхэмсэг намба төрхтэй, уран гоё нугалаа, цохилго чимэгтэй, аялгуу эгшиглэлийн хаялга цацлагатай, зохиомжийн чөлөөт хэлбэртэй, доод өнгөнөөс дээд өнгөнд огцом дүүлэх, шуранхайлах зэрэг бусад улс үндэстнүүдийн дуу аялгуунд байдаггүй нарийн бүтэц зохиомжтой учраас уртын дуу, дуучнаас хоолойн их хүч чадал, дуулах ур маягийн дээд хэм хэмжээг шаарддаг.

            Уртын дууны уужим тавиун аялгуу, хөг эгшгийн өргөн цараа, өвөрмөц намба төрхийг монголын хязгааргүй цэлийх уудам тэнүүн тал нутаг, цэлмэг хөх тэнгэр, нүүдэлч малчдын ажил амьдралын тайван чөлөөт хэмнэл, аж төрөх ёсны онцлогтой холбон тайлбарлаж болох юм. Уртын дууг агуулгын талаас үзвэл эх нутаг, уул усны үзэсгэлэн, эцэг эх, сайн ханийн элбэрэл хайр, хүлэг сайн морь зэргийг магтсан эсвэл цаг улирлын солигдол, хүний амьдрал, хувь заяаны учрыг гүн сэтгэмжээр өгүүлсэн байна. Уртын дуунд хамгийн гол нь аливаа зүйлийн тухай өнгөц бодол үгүй, ямагт амьдралын утга учрыг өгүүлсэн гүн сэтгэмж илэрдэг байна.

            Монгол уртын дууг зохиомж хэлбэр, бүтэц, зориулалтаар нь айзам урт дуу, суман урт дуу (жирийн), бэсрэг урт дуу гэж ангилна. Эдгээрээс айзам уртын дуу нь төрийн ёслол, баяр наадам, хурим найр зэрэг монголчуудын аль эрхэм хүндэтгэлтэй ёс заншил, зан үйлтэй шууд холбоотой бөгөөд эдгээр дуунд монгол уртын дууны бүтэц, зохиомжийн шилдэг шинжүүд тэгш цогцолсон байдаг учраас онцгой эрхэмлэн үздэг юм.

            Монголын Халх ястны дунд уртын дууг дуулах арга барил, донж маяг шинж төрхөөр нь төв ба зүүн, баруун аймгийн аялгуу, Боржигин аялгуу, Баянбараатын аялгуу гэж ангилдаг. Халх уртын дууны эдгээр ангиллаас гадна Баяд, Дөрвөд, Захчин, Урианхай, Өөлд, Торгууд, Дарьганга, Барга, Үзэмчин зэрэг монголын олон ястан угсаатнууд дор бүрнээ өөр өөрийн өвөрмөц онцлог бүхий уртын дуутай.

            Өнөө үед монгол ардын уртын дуу нь зөвхөн өөрийн орны төдийгүй, дэлхийн олон нийтийн анхаарлыг хүчтэй татах боллоо. Уртын дуу нүүдэлчин монголчуудын амьдралаас төрж, монгол хэлээр дуулагдан өнөөг хүрч уламжлахдаа, хүн төрөлхтний бүтээлч суу билгийн гайхамшгийг илтгэн харуулж, хүн төрөлхтний соёл баялаг олон талтайг батлан харуулах нэгэн жишээ болж буй болно. Энэ бүхнийг харгалзан үзэж 2003 онд ЮНЕСКО, Монгол уртын дууг “Хүн төрөлхтний аман ба биет бус өвийн шилдэг дээж”-ээр тунхаглаж, 2008 онд “Соёлын биет бус өвийн Хүн төрөлхтний төлөөллийн жагсаалт”-д бүртгэсэн билээ.